متن کامل خبر


 
زمین بازی عقلانیت جدید غرب؛ درصدرنشینی درصدهای آماری و به حاشیه رفتن عوامل دیگر

خلاصه خبر: این رویکرد در روش و متدولوژی علم برای پیشرفت علمی خیلی خوب بود و نتایج پرباری را در علم حاصل کرد اما آنچه خیلی برای جوامع مضر بود و حتی برای علم که امروزه حتی عالمان تجربی هم به آن اعتراف دارند این واقعیت تلخ بود که کمیّت گرایی همه جا حرف اول را زد و درصد آماری در صدر نشست.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر علی فلاح‌رفیع مسئول نهاد رهبری دانشگاه تربیت‌مدرس در سلسله مباحث مؤلفه‌های عقلانیت غربی در جلسه این هفته‌ی شورای دانشگاه به ادامه بحث از مؤلفه‌ی کمیت‌گرایی پرداختند و افزودند: رویکرد کمّی به عالم و پدیده های آن عمدتاً از اوائل قرن 17 آغاز شد. خاستگاه این رویکرد تحول در نگرش فلسفی به وجودشناسی حاکم در دوران قبل بود. سابق بر این دوره وجود بر اساس فلسفه ارسطوئی با جوهر ذوات و نیز صورت جوهری و کیفییات واقعی در عالم تبیین می شد. اما در این دوره با توجه به اقتضائات اجتماعی و سیاسی که نمی توان آن را از نظر دور داشت تبیین جدید برای تفسیر عالم جایگزین تبیین های سابق شد.

ایشان افزودند: این تبیین جدید بر اساس قوانین عام ریاضی بود که عالم مادی را بر مبنای مقادیر متغیر نمودهای کمّی محض توضیح می داد یعنی دو صفت و ویژگی عمده امتداد و حرکت. قوانین موجود در فیزیک دوران نیوتن بر اساس این دو ویژگی شکل گرفت اعم از قانون ثبات اشیاء در حالت اولیه مگر اثر گذاری نیروی بیرونی یا قانون حرکت بر مسیر مستقیم و قانون اینرسی. این نگاه ریاضی که از دکارت آغاز شد موجب انقلاب جدید در علم گردید که نتیجه آن نگرش کمیّیت گرایانه به همه عالم بود.

دکتر فلاح‌رفیع در ادامه افزودند: صرف این نگرش نمی تواند امر نامطلوبی باشد. این چیزی بود که بیش از 2400 سال قبل در یونان باستان فیلسوفانی چون فیثاغورث آن را مطرح کرده بودند که عالم بر اساس ریاضیات و اعداد ریاضی ساخته شد. هر چند این نظریه فیثاغورث تفسیرهای گوناگونی می پذیرد اما همه فهم‌ترین آن این است که عالم طبیعت بر مبنای چینش منظم عددی عناصر ساخته شده است. اما مهم این بود که این نگرش در قرون اخیر در قالبی جدید منجر به کاربرد روش هندسی و تحلیل و ترکیب ریاضی در تفسیر طبیعت شد. چیزی که از دل آن آمار و روش های آماری سر درآورد. آمار به عنوان شاخه ای از ریاضیات امروزه در همه جا حرف اول را می زند.

استاد فلسفه دانشگاه تربیت‌مدرس در توضیح این مطلب گفتند: این نگرش کمّی چنان با سرعت در همه زمینه توسعه و رشد یافت که همه علوم را تحت سیطره خود در آورد نه تنها علوم تجربی که علوم غیر تجربی را نیز زیر چتر خود گرفت و روش خود را به آن علوم تسّری داد. امروزه در علوم طبیعی و غیر طبیعی یعنی حتی در علوم انسانی با این روش به پژوهش پرداخته می شود. در علوم انسانی صرف نظر از اقتصاد و مدیریت حتی در علومی چون جامعه شناسی و روان شناسی نیز همین رویکرد رواج دارد. لذا شما در همه جا صحبت از آمار و درصدهای آماری را مشاهده می کنید. حتی در مشاوره‌های بالینی که شاخه ای از روان شناسی است نیز همین رویکرد به شدت جاری است.

مسئول نهاد رهبری دانشگاه تربیت مدرس با ذکر مثال هایی در این باره افزودند: در اینجا ما فعلاً قصد قضاوت ارزشی نداریم و از خوب و بد این رویکرد چندان سخن نمی گوییم البته این رویکرد در روش و متدولوژی علم برای پیشرفت علمی خیلی خوب بود و نتایج پرباری را در علم حاصل کرد اما آنچه خیلی برای جوامع مضر بود و حتی برای علم که امروزه حتی عالمان تجربی هم به آن اعتراف دارند این واقعیت تلخ بود که کمیّت گرایی همه جا حرف اول را زد و درصد آماری در صدر نشست. این صدر نشینی درصدها در همه جا رسوخ کرد و نرخ رایج شده و تنها معیار و مقیاس قضاوت و داوری قرار گرفت. امروزه پیش بینی ها تنها و تنها بر این مبنا صورت می‌گیرد و عوامل غیر کمی یعنی عوامل کیفی و غیر مادی اصلاً لحاظ نمی شود. اساساً بحث بر این نیست که عوامل کیفی را قبول داریم یا نه، ممکن است قبول داشته باشیم خیلی هم سر سخت اما در ملاحظات معمول و برنامه‌ریزی‌ها و محاسبات به آن توجه نمی شود و این با قبول نداشتن در باور ذهنی و قلبی در عمل هیچ فرقی نمی کند. این آن چیزی است که خیلی خطرناک است و اثرات هولناکی در سیاست، فرهنگ و غیره بر جای می گذارد.

دکتر فلاح رفیع در پایان افزودند: عقلی که در این فضای فرهنگی و اجتماع می اندیشد عادتاً و معمولاً نمی تواند خود را از این جو خلاصی دهد و آزادانه بیاندیشد. این به یک معنا همان اسارت عقل است. عقلانیت کمیّت‌گرا عقل ها را وادار می کند تا در چنین زمینی بازی کند.

کانال نهاد رهبری دانشگاه

کانال دکتر فلاح رفیع


25 دی 1396 / تعداد نمایش : 1377