متن کامل خبر


 
این پرونده یکی از پیچیده ترین پرونده های ثبت جهانی یونسکو بود

خلاصه خبر: با همکاری دانشگاه تربیت مدرس و تهیه پرونده ثبت جهانی توسط دکتر سید محسن حسینی عضو هیات علمی دانشگاه جنگل‌های ارزشمند هیرکانی در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.

دومین اثر بزرگ طبیعی ایران در چهل وسومین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در باکو آذربایجان در حالی در فهرست جهانی قرار گرفت که بدنه اصلی تیم تهیه پرونده ثبت جهانی از دانشگاه تربیت مدرس تشکیل شد. دکتر سید محسن حسینی عضو هیات علمی گروه مهندسی جنگل دانشکده منابع طبیعی به عنوان تهیه کننده پرونده از سال 2007 تاکنون نقش بسزایی در پیگیری پرونده ثبت جنگل‌های هیرکانی ایران ایفا کرد.
دکتر حسینی در گفتگویی از محل اجلاس یونسکو با بیان این مطلب که پرونده جنگل‌های هیرکانی ایران یکی از پیچیده ترین پرونده های ثبت جهانی یونسکو بوده است، گفت: کشور جمهوری آذربایجان که فقط چهل هزار هکتار از مساحت جنگلهای هیرکانی در خاک این کشور است (در برابر سهم دو میلیون هکتاری ایران)، در سال ۲۰۰۳ پرونده ثبت جهانی جنگلهای هیرکانی را به یونسکو فرستاد. سال ۲۰۰۵ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت آی یو سی ان از عرصه جمهوری آذربایجان بازدید کرد. در سال ۲۰۰۶ در اجلاس یونسکو طرح‌گردید و با پیگیری نمایندگان جمهوری اسلامی ایران و با کمک از گزارش اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت جلوی ثبت این جنگلها به نام کشور همسایه گرفته و مقرر شد پرونده مشترک بین دو کشور تهیه شود.
وی افزود: آذربایجان ادعای اسم اول کشور ارسال کننده پرونده، سهم مساوی در صفحات پرونده و ارائه پرونده با نام آذری را داشت که هیچیک مورد پذیرش ایران قرار نگرفت. علیرغم برگزاری چندین جلسه در آلمان، فرانسه، باکو و تهران توافقی حاصل نشد و در نهایت ایران تصمیم گرفت به تنهایی پرونده را ارسال کند.
دکتر حسینی در خصوص ویژگی جنگل های هیرکانی گفت: جنگل های هیرکانی نوار سبزی به طول 850 کیلومتر و مساحت یک میلیون و هشتصدو پنجاه هزار هکتار است که سواحل جنوبی دریای خزر را پوشانده. نام این جنگل ها از نام قدیم گرگان (هیرکان) گرفته شده است.
وی اضافه کرد: منطقه ای جنگلی در کرانه جنوبی دریای خزر و شمال رشته کوههای البرز که غنا و تنوع زیستی، گونه های بومی، نادر و منحصر به فرد گیاهی و جانوری و زیبایی حیرت انگیز طبیعی اش چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند. این جنگلها باقی مانده جنگلهای پهن برگ خزان کننده از 25 تا 50 میلیون سال پیش هستند و مرز درختی در آنها از 28- متر تا 2500 الی 2800 متر از سطح دریا امتداد دارد. بسیاری از گونه های گیاهی موجود در این جنگلها امروزه به صورت فسیل در اروپا یافت می شوند به همین دلیل از این جنگلها به عنوان فسیل زنده یا موزه طبیعی یاد می شود. در پایان عصر یخبندان و از بین رفتن جنگلهای اروپا و آمریکا به دلیل یخبندان بسیار زیاد، این جنگلها به دلیل وجود اقلیم معتدل ناشی از وجود دریای خزر و رشته کوههای البرز به حیات خود ادامه داده و پس از اتمام دوره یخبندان گونه های گیاهی از این جنگلها به اروپا و شمال آمریکا گسترش یافت؛ به همین دلیل از این جنگلها به عنوان مادر جنگلهای جوان اروپا و شمال آمریکا یاد می شود. از گونه های درختی منحصر بفرد هیرکانی می توان به گونه انجیلی (Parrotia persica یا Persian Ironwood) اشاره کرد که با رنگ های منحصر بفرد طبیعی خود در پاییز جلوه ای خاص به این جنگلهای بی نظیر می بخشد که تنها منطقه پراکنش طبیعی آن سواحل جنوبی دریای خزر است.
عضو هیأت علمی دانشگاه ادامه داد: این جنگلها در گذشته ای نه چندان دور قلمرو پستانداران بزرگی چون ببر مازندران بوده است که به دلیل شکار بیش از حد و از بین رفتن زیستگاه منقرض شد. امروزه پستانداران مهمی جنگلهای هیرکانی را پناهگاه خود قرار داده اند که از آن جمله می توان به پلنگPersian leopard، کل و بز و گربه وحشی اشاره کرد که برخی پستانداران در معرض خطر لیست IUCN هستند. لازم به ذکر است که گونه پلنگ موجود در جنگلهای هیرکانی بزرگترین زیرگونه از این جنس بوده و ایران بزرگترین جمعیت این گونه در جهان را دارا می باشد و پارک جنگلی گلستان و منطقه البرز مرکزی یکی از بهترین زیستگاههای این گونه محسوب می شود.
دکتر حسینی در تشریح مراحل تهیه پرونده اظهار داشت: تهیه پرونده در مجموع تعداد 12 سایت با پانزده پهنه در پنج استان گیلان، مازندران و گلستان، سمنان و خراسان شمالی توسط دانشگاه تربیت مدرس و با همکاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، سازمان محیط زیست، سازمان جنگل ها و مراتع و آبخیزداری کشور و بنیاد سوکوی آلمان انجام و برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو پیشنهاد شد. مساحت محدوده اثر برای ثبت در فهرست میراث جهانی در مجموع 129484 هزار هکتار و مساحت محدوده بافر یا محدوده سپر 177128 هزار هکتار است که در مجموع 306613 هزار هکتار از جنگلهای هیرکانی یا حدود 7% از آن را شامل می شود.
وی خاطر نشان کرد: سایتهای ثبت شده در فهرست میراث جهانی شامل پارک جنگلی گلستان، منطقه حفاظت شده جهان نما و جنگل ابر و افراتخته در استان گلستان، منطقه حفاظت شده بولا، الیمستان، واز، کجور، چهارباغ و خشکه داران در استان مازندران و مناطق حفاظت شده سیاهرود رودبار، گشت رودخان و لیسار در استان گیلان است. سه سایت ثبت شده در استان گیلان شامل بخش غربی جنگلهای هیرکانی و از جمله پربارش ترین و مرطوب ترین سایتهای ثبت شده هستند. سایت لیسار و گشت رودخان شمالی ترین و غربی ترین سایتهای ثبت شده بوده و سیاهرود رودبار در جنوب گیلان، با دارا بودن توده جنگلی کوهستانی بسیار منحصر بفرد، درختزارهای سوزنی برگ و اکوتونهای کوهستانی و تنوع اقلیمی یکی دیگر از سایت های قرار گرفته در این لیست است. این سایتها علاوه بر تنوع اکولوژیکی، زیستگاه گونه های گیاهی و جانوری بی نظیری هستند.
عضو هیأت علمی دانشگاه یادآور شد: در بهمن ماه سال 96 پس از تدوین و ارسال پرونده ثبت جهانی جنگل های هیرکانی به یونسکو، ارزیابی اولیه توسط کارشناسان این سازمان انجام شد. پس از این مرحله، آبان سال 97 به منظور انجام بازدید میدانی ارزیابان IUCN وارد ایران شدند. این ارزیابان خانم SussanaLinderman از کشور فتلاند و آقای HervéLethier از کشور فرانسه بودند.
دکتر حسینی افزود: پس از پایان ارزیابی، گزارش ارزیابان مبنی بر تایید ویژگیهای منحصر بفرد جهانی جنگلهای هیرکانی در اردیبهشت ماه سال 98 به صورت محرمانه به کمیته میراث جهانی و کشور ایران ارسال شد و در نهایت در تاریخ 14 تیرماه سال 98 و در چهل و سومین اجلاس جهانی یونسکو جنگلهای هیرکانی به عنوان دومین میراث طبیعی ایران پس از تلاشهای فراوان در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد تا این میراث باستانی به عنوان 24 امین اثر ثبت شده و دومین اثر طبیعی پس از کویر لوت به نام ایران و برای جهانیان تا ابد باقی بماند.
وی در خصوص اهمیت و نتایج مثبت ثبت جهانی میراث طبیعی گفت: وقتی یک اثر در فهرست جهانی این سازمان ثبت می‌شود همه اعضای کنوانسیون 1972 که 191 کشور عضو آن هستند و بالغ بر یکهزار و یکصد اثر طبیعی، فرهنگی، ترکیبی و منظر فرهنگی از 167 کشور در فهرست آن جای گرفته است، متعهد هستند با مشارکت جهانی از آن مراقبت کنند.
دکتر حسینی ادامه داد: اعتبار ناشی از پیوستن به کنوانسیون و داشتن محوطه‌هایی که در فهرست میراث جهانی ثبت شده‌اند، عاملی است که سبب افزایش توجه و آگاهی کشورهای عضو نسبت به حفاظت از این میراث می‌شود. حفاظت از این آثار در زمان جنگ به عنوان مکان‌های امن و معرفی حرفه‌ای و شایسته آثار به زبان‌های مختلف در کشورهای جهان که زمینه ساز شکل‌گیری مقاصد مهم گردشگری دنیا شده و معمولاً در اقتصاد کشورها و جوامع محلی نقش بسزایی دارد، از جمله نتایج مثبت و مهمی است که از این اتفاق مهم جهانی حاصل شده است. بارزترین امتیاز پذیرش کنوانسیون میراث جهانی، پیوستن و تعلّق یافتن به جامعه‌ای است که آثاری را می‌ستایند و پاس می‌دارند که از اهمیت جهانی برخوردار هستند و تجلّی دنیایی از نمونه‌های خارق‌العاده تنوع فرهنگی و غنای طبیعی به شمار می‌روند.
وی همچنین تصریح کرد: بر اساس قوانین ایران، پس از ثبت یک اثر در فهرست میراث جهانی، این آثار بودجه جداگانه ای از دولت برای حفاظت و احیا و ... از طرف دولت دریافت می کنند. محوطه‌هایی که در فهرست میراث جهانی ثبت شده‌اند، از طراحی و اجرای برنامه‌های جامع مدیریتی سود می‌برند، برنامه‌هایی که اقدامات محافظتی و شیوه‌های نظارتی متناسبی را شامل می‌شود. به منظور حمایت از این طرح‌های جامع، متخصصان، آموزش‌های فنی لازم را به تیم‌های بومی مدیریت محوطه‌ ارائه می‌دهند.
عضو هیأت علمی دانشگاه افزود: ثبت جنگلهای هیرکانی در لیست میراث جهانی یونسکو می تواند سهم زیادی در معرفی حرفه ای و شایسته ی طبیعت، فرهنگ و تمدن ایران به زبان های مختلف در سطح بین المللی داشته و موجب جذب گردشگر و رونق اقتصادی برای این استان ها و جوامع محلی نزدیک به این سایت ها باشد و حفاظت از این مناطق را در سطح بین المللی ارتقاء بخشد.
وی با اشاره به پارک جنگلی نور و سی سنگان گفت: از دیگر مزایای آن می توان گفت حدود پنجاه، شصت سال قبل در جلگه های هیرکانی عرصه هایی مثل پارک نور و سی سنگان به عنوان پارک جنگلی تعیین گردید که امروزه از جنگلهای جلگه ای فقط همینها برجای مانده و بقیه تبدیل به ویلا و سایر کاربری ها شده است. با این ثبت حداقل این عرصه ها در سطح‌مطلوب و استاندارد بین المللی می ماند. اگر پارک جنگلی نبود همین عرصه ها هم ویلا می شد.
وی در خصوص نظارت یونسکو بر آثار ثبت شده در فهرست جهانی خود توضیح داد: نظارت یونسکو از عرصه های ثبتی بر اساس گزارش های دوره ای کشور صاحب اثر می باشد. ثبت جهانی یک اثر به معتی داشتن ارزش برای تمام جهانیان است ولی به منزله کاهش حاکمیت یک کشور بر اثر نمی باشد و البته انجام اقدامات مخرب و آسیب رسان به اثر ممنوع بوده می تواند منجر به ورود اثر به لیست در خطر گردد. مدیریت اثر بر اساس حفاظت موثر و متمرکز بوده و بر اساس برنامه مدیریت ارائه شده در پرونده خواهد بود.
بنا بر اعلام یونسکو، جمهوری آذربایجان که اولین بار پرونده ثبت جهانی جنگلهای هیرکانی در میراث جهانی یونسکو را به این سازمان ارسال کرده بود خواستار الحاق بخش جنگلهای هیرکانی این کشور به پرونده ثبت شده ایران است.
گفتنی است در تهیه پرونده دکتر سید محسن حسینی، دانش آموختگان دانشگاه تربیت مدرس مانند دکتر فریبا بابایی با مشارکت در تدوبن فصول پرونده، مهندس میلاد رحیمی با مشارکت تهیه نقشه ها در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی، دکتر رسول اشرفی پور با مشارکت در تامین اطلاعات پایه، مهندس مرتضی روکی در مطالعات پوشش گیاهی، مهندس محمدرضا کارگر در انجام مطالعات صحرایی، دکتر سعید شعبانی در انجام مطالعات پایه ای از حوزه ها و اعضای هیات علمی گروه شامل دکتر هرمز سهرابی در تصویربرداری با پهپاد از سایتها ، دکتر یحیی کوچ در انجام‌ مطالعات خاکشناسی، دکتر امید اسماعیل زاده سرپرست تیم مطالعات پوشش گیاهی و دکتر مسلم اکبری نیا در تدوین بخشی از فصول تحلیل مقایسه ای سایتها و دانشجویان دکترا از جمله مهندس علی قمی، مهندس اردلان دریایی، مهندس صالح سخاوت، مهندس پری کرمی، مهندس اعظم همت زاده، مهندس هادی بیاتی، مهندس حسین راهدان مهندس حسن فرامرزی همکاری موثر و فعال داشته اند.


18 تیر 1398 / تعداد نمایش : 5045